جغرافیا

:: قوچان  ::

قوچان در 130 كيلومتري مشهد و 807 كيلومتري تهران قرار دارد. انگور و شيره انگور اين منطقه مشهور است و سيب درختي منطقه اوغاز باجگيران نيز كم‌نظير است. قوچان داراي دام و محصولات دامي فراواني است و پنير كردي قوچان كه در داخل پوست (خيك) نگهداري مي‌شود، بسيار مرغوب و خوشمزه است. از جاجيم كه نوعي پارچه زبر و رنگي اين منطقه است نوعي پالتو درست مي‌كنند كه به آن چوخه مي‌گويند و هنگام كشتي چوخه از آن استفاده مي‌شود.

شهرستان قوچان از شهرستان‌های شمالی استان خراسان رضوی است. مرکز این شهرستان شهر قوچان است. باجگیران دیگر شهر آن است. در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۱۸۶٬۰۲۲ نفر جمعیت داشته است.قوچان مرکز شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی واقع است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، جمعیت آن بالغ بر ۹۶٬۹۵۳ نفر بوده‌است.نام این شهر در گذشته خَبوشان بوده‌است. قوچان دارای گذشته‌ای طولانی می‌باشد و در قدیم آن را آساک نیز می‌خواندند.

 

:: موقعیت جغرافیایی وتقسیمات کشوری ::

شهر قوچان درمرکز شهرستان قوچان در مختصات 30  58  طول شرقی و6 0 37 عرض شمالی در ارتفاع 1350 متری واقع شده است . مساحت شهر حدود 1200 هکتار بوده وعلاوه بر مرکز شهرستان بعنوان مرکز بخش مرکزی در 125 کیلومتری شمال غرب مشهد (مرکز استان خراسان ) استقرار یافته است .شهر قوچان در سال 1316 به مرکزیت شهرستان تبدیل شده و در همان سال بعنوان مرکز بخش مرکزی ومرکز شهرستان بخشداری وفرمانداری در آن ایجاد وتاسیس گردید .شهر فاروج مرکز بخش فاروج در 30 کیلومتری شمال غربی وشهر باجگیران مرکز بخش باجگیران در 81 کیلومتری شمال قوچان قرار گرفتند .

 

قوچان منطقه‌ای کوهستانی است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۱۷ متر است. دارای آب و هوای کوستانی با زمستانهای سرد می‌باشد. از بلند ترین ارتفاعات آن کوه سر اخر واقع در روستای قره شاهوردی می باشد

 

:: قوچان : موقعییت جغرافیایی وتقسیمات کشوری ::

توجه به این نکته ضروری است که گرد آوری وتدوین اطلاعات فرهنگ جغرافیایی شهرساتن قوچان در سال 82-1381 انجام گرفته است و لذا در تغیرات تقسیمات قوچان در سال 1383 ،طبق مصوبات وزارت کشور ،بخش فاروج از آن منتزع وبه عنوان یک شهرستان از توابع, استان خراسان شمالی تصویب گردیده است.

شهرستان قوچان بعنوان یکی از شهرستانهای تابعه استان خراسان رضوی با مساحتی حدود (1) 5338  کیلومتر مربع وبا مختصات جغرافیایی بین 52  57 تا 08 59 طول شرقی و38  36 تا 41 37 عرض شمالی قرار گرفته است .شهرستان قوچان به عنوان یکی شهرستانهای مرزی استان خراسان رضوی از جانب شمال در محدوده بخش باجگیران، با کشور ترکمنستان مرز مشترک دارد، همچنین از طرف شمال شرقی وشرق به شهرستان درگز واز جهت جنوب شرقی با شهرستان چناران واز سوی جنوب به شهرستان نیشابور، از جهت جنوب غربی به شهرستان اسفراین واز طرف غرب وشمال غربی به شهرستان شیروان محدود می شود .

شهرستان قوچان جزء شهرستانهایی بوده که در سطح استان خراسان بعد از تصویب اولین قانون تقسیمات کشوری  در سال 1316 ایجاد گردید، بعد از تصویب این قانون شهرستان قوچان به مرکزیت شهر قوچان تاسیس شد، از آن تاریخ به بعد با الحاقات وانتزاعات مختلف همچنان بعنوان يکی از شهرستانهای استان خراسان رضوی محسوب می شود. طبق تقسیمات کشوری مصوبه وزارت کشوردر 1382 شهرستان قوچان به مرکزیت شهر قوچان شامل سه بخش ونه دهستان بوده ودر آخرین تقسیمات کشوری سال 1383 با جدا شدن بخش فاروج وتبدیل آن به شهرستان مجزا ، قوچان به عنوان یکی از شهرستانهای استان خراسان رضوی محسوب شده وشهرستان فاروج نیز تابع استان خراسان  شمالی است.

 

جدول شماره 1: تقسیمات کشوری شهرستان قوچان –سال 1382

شهرستان قوچان مساحت5338 کیلومتر مربع مرکز شهرستان قوچان

بخش مساحت مرکز

بخش دهستان مرکز

دهستاان تعداد

آبادی تعداد

مزرعه

ومکان شهر

مرکزی 1/2658 قوچان دوغایی آلماجق 40 120 قوچان

سودلانه علی آباد 30 118

شیرین دره مزرج 28 30

قوچان عتیق شهر کهنه 44 115

فاروج 2/1447 فاروج خبوشان تیتکانلو 24 50 فاروج

 

سنگر ینگی قلعه 26 47

شاه جهان مایوان 10 21

فاروج چری 45 21

باجگیران 4/1233 باجگیران دولتخانه امامقلی 25 75 باجگیران

 

 

:: خصوصیا ت جمعیتی ::

شهرستان قوچان در شمال غربی استان خراسان رضوی است که طبق سرشماری عمومی سال 1375 ،236875 نفر جمیعیت داشته است .بر اسا س این آمار جمعیت ساکن در شهرستان قوچان4 /  18درصد کل جمعیت استا ن خراسان را شامل می شد.طبق آمار اعلام شده توسط فرمانداری شهرستان قوچان درسا ل 1380 جمعیت شهرستان برابر 245109 نفر بوده است .از این جمیعت بیش از 70 درصد در بخش مرکزی ،24 درصد در بخش فاروج وحدود5 درصد در بخش باجگیران سکونت داشتند.از سال 1355 تا سا ل 1380 ودر فاصله بین 25 سال بیش از 70 هزار نفر بر جمعیت شهرستان قوچان افزوده شده است.

 

جدول شماره  2: جمعیت شهرستان قوچان درسالهای مختلف

سال 1355 1365 1375 1380

جمعیت 171219 223451

236875 245109

نرخ رشد 3/2% 5/0% 6/0%

 

ازکل جمعیت شهرستان قوچان در سا ل 1375، 8/49 درصد را مردان و2/50 درصد را زنان تشکیل می دادند ونسبت جنسی آن برابر 99 بوده است ، این ترکیب در سال 1380 تغییراتی را نشان می دهد در این سال از کل جمعیت شهرستان 3/50 درصد را  مردان وتعداد خانوارهای شهرستان قوچان در سال 1375 برابر 48624 ودر سال 1380 برابر 52467 بوده است در نتیجه در بعد خانوار این شهرستان تغییر اندکی در فاصله این سالها مشاهده می شود یعنی بعد خانوار در 1375 از 8 /4 نفر در سال 1380 رسیده بود.

ترکیب گروههای عمده سنی جمعیت  شهرستان قوچان در سال 1375 بدین ترتیب بوده است،95/1درصد را اطفال کمتر از يکسال ،5/12 درصد را افراد 5-1 سال ، 25/15 در صد را افراد 10-6 ساله ، 3/12 د رصد را افراد 14-11 ساله،7/20 درصد را افراد بالای 65 سال تشکیل می دادند. به طور کلی از مجموع جمعیت این شهرستان 23/29 درصد را افراد 10 ساله وکمتر ،8/65 درصد را افراد 10تا 64 سال و9/4 درصد را افراد بالای 65 ساله شامل می شدند ، درنتیجه از کل جمعیت این شهرستان 13/34 درصد افراد غیر مولد وبیش از 65 درصد را افراد مولد تشکیل  می دهد که در چرخه های اقتصادی اهمیت زیادی دارند.

 

جدول شماره 3 : ترکیب گروههای عمده سنی جمعیت شهرستان قوچان به تفکیک شهری وروستایی، سال 1375

رديف گروهای سنی جميت روستايي جمعيت شهر قوچان جمعيت شهر فاروج جمعيت شهر باجگيران جمعيت کل شهرستان قوچان درصد

1 اطفال(کمتر از يک سال) 2824 1569 198 12 4603 95/1

2 نوباوگان(1-5 ساله) 17615 9745 1146 88 28594 15/12

3 کودکان(6/10 ساله) 21153 13069 1559 98 35879 25/15

4 نوجوانان(11-14ساله) 16760 10814 1284 65 28923 3/12

5 نوجوانان(15-24ساله) 30373 16137 2025 86 48621 7/20

6 ميانسالان(25-64ساله) 44127 29532 3367 237 77263 8/32

 

درسال  1375 از کل جمعیت شهرستان قوچان 96488 نفر (7/40% ) در نقاط شهری و140387 نفر (3/59%) در نقاط روستایی ساکن بودند، در سال 1380 ، از تعداد ساکنان روستایی حدود دو درصد کمتر شده وبر میزان جمعیت شهر افزوده شده است ، بر اساس این روند از کل جمعیت شهرستان 103346 نفر در سه شهر ، قوچان ، باجگیران وفاروج سکونت داشتنند و141763 نفر دیگر در مناطق روستایی ساکن بودند .

 

جدول شماره 4: نسبت جمعیت شهری وروستایی شهرستان قوچان در سال 80 و1375

سال جمعیت کل تعداد مرد تعداد زن تعداد خانوار جمعیت شهری جمعیت روستا یی

1375 236875 117926 118949 48624 96488 140387

1380 245109 123290 121819 52497 103346 141763

 

در آبانماه 1375 از 203660 نفرجمعیت 6ساله وبیشتر شهرستان قوچان 4/75 درصد باسواد بودند ،نسبت باسوادی در نقاط شهری 6/97 درصد ودر نقاط روستایی 6/97  درصد بوده است ودرنقاط روستایی 13/93 درصد بوده است. همچنین این نسبت در بین مردان 97/80 درصد ودر بین زنان 0/70 درصد بوده است .

در فاصله سالهای 1365 تا 1375،28115 نفر به شهرستان وارد یا در داخل این شهرستان جابجا شده اند .محل اقامت قبلی 2/20 درصد مهاجران سایر استانها ،5/31 درصد شهرستانهای دیگر استان محل سر شماری و3/47 درصد شهر یا آبادی دیگری در همین شهرستان بوده است . محل اقامت قبلی بقیه افراد ، خارج از کشور یا اظهار نشده  بوده  است .مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که در آن سرشماری شده اند نشان می دهد 34 درصد از روستا به شهر ،9/34 درصد از شهر به شهر ،14/7 درصد از روستا به روستا ،7/22 درصد از شهر به روستا در طی 10 سال قبل از سرشماری آبان 1375 مهاجرت کرده اند .

در سال 1375 در این شهرستان از کل جمعیت 10 سال وبیشتر 04/ 36 درصد را افراد شاغل وافراد جویای کار تشکیل می دادند واز نظر توضیح نسبی افراد شاغل در گروهای عمده شغلی ،در سطح شهرستان ،48/41 درصد در بخش کشاورزی ،9/27 درصد را در بخش صنعت و9/28 درصد در بخش خدمات مشغول بکار بودند و59/1 درصد را در بخش صنعت و9/28 درصد در بخش خدمات مشغول بکار بودند و 59/1 درصد نیز شغل شان نا مشخص بوده است . در سطح شهرستان قوچان طبق آمار جمعیتی سال 1380 تراکم نسبی جمعیت 9/45 نفر در کیلومتر مربع وتراکم زیستی 9/2 نفر در هکتار برآرود شده است.