اساتید و نوازندگان دوتار شهرستان قوچان

 

اساتید و نوازندگان دوتار شهرستان قوچان

مجموعه ای ارزنده از نوازندگان دوتار قوچان به همراه شرح مختصری از زندگانیشان.

برگرفته از سایت www.goodarzidotar.com

::استاد حاج قربان سلیمانی (قربان بخشی) (Haj Qurban Solimani)::

در سال 1369 صدا و سیمای خراسان اقدام به معرفی نوازنده‌ای گمنام نمود. این هنرمند حاج قربان سلیمانی بود. طولی نکشید که از طرف مسئولین مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تهران دعوت گردید و چند اجرا در تئاتر شهر و تالار وحدت و در هزاره فردوسی نام او را بر سر زبان‌ها انداخت. در سال 1370 در جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداخت و موفق به دریافت لوح زرین و دیپلم افتخار گردید. سپس به عنوان کارشناس موسیقی مقامی در جشنواره‌های بین‌المللی موسیقی فجر در کنار داوران نشست. استاد حاج قربان سلیمانی در سال 1370 در جشنواره اونییون فرانسه به اجرای برنامه پرداخت که مورد استقبال عموم حاضرین قرار گرفت و به عنوان یک استاد جهانی دوتار مطرح گردید. روزنامه پر تیتراژ لیبراسیون نوشت. در تئاتر شهر شاتله پاریس برنامه معرفی موسیقی ایران ازبکستان تاجیکستان و پاکستان فرانسویان را دور هم جمع کرد تا به صداهایی که گویی از اعماق زمین می آیند گوش کنند و در این میان برنامه استادان دوتار از ایران چون نگینی میدرخشد. حاج قربان سلیمانی به همراه پسرش علیرضا به صحنه می‌آیند و چون انگشتانشان تارهای دوتار را می لرزاند دلها می لرزد. این روزنامه می‌افزاید: حاج قربان سلیمانی یک هنرمند جهانی است و متعلق به همه جهان است. در بروشور برنامه حاج قربان سلیمانی به عنوان یک گنجینه واقعی ملی نام برده می‌شود. روز سوم آوریل ساعت 8 شب سالن بزرگ شهر پاریس مملو از جمعیت شده بود به طوری که عده‌ای مجبور شدند برای دیدن برنامه‌ها بایستند و با این حال باز هم مقابل درب بزرگ تئاتر شهر انبوهی از مردم خواهان دیدن این برنامه‌ها بودند. گروه‌های مختلف به اجرای برنامه پرداختند و حسن ختام برنامه به حاج قربان سلیمانی سپرده شده بود. زنگ دوتار وی که بسیاری از حاضران را غافلگیر کرد و اجرای 20 دقیقه‌ای او نزدیک به دو ساعت ادامه یافت. حاضرین و مشتاقان موسیقی با دقت و سکوت برنامه وی را دنبال کردند و در پایان آنچنان تشویقی در سالن بر پا گردید که گویی کسی حاضر نیست برنامه به اتمام برسد. پوسترهای بسیار بزرگ و در ابعاد مختلف از ایشان در نقاط مهم شهر پاریس با زیرنویس انگلیسی به چشم می خورد. استاد از جمله مسن‌ترین بخشی‌های شمال خراسان است که با توجه به اینکه حدود 84 بهار از عمر وی گذشته هنوز هم در محافل هنری مختلف به اجرای برنامه می‌پردازد. حاج قربان خلوت خود را با دوتار پر می‌نماید و می گوید: وقتی ساز می‌زنم احساس معنویت بیشتری پیدا می‌کنم . ایشان معتقد هستند "دوتار" سازی است که نوای آن از جان و دل برمی خیزد.

 

::استاد حاج حسین یگانه (کربلایی حسین) (Haj Hossin Yeganeh)::

استاد حاج حسین یگانه فرزند رمضان در سال 1297 شمسی در روستای داغیان از توابع قوچان دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی خود را در مکتبخانه گذرانده بود، مدرک ششم نظام قدیم را در همان روستا گرفت، استاد یگانه در کنار کار کشاورزی به آرایشگری و طبابت سنتی نیز اشتغال داشت، وی در ایام جوانی قریۀ داغیان را ترک کرد و دوران جوانی خود را به مدت هفت سال در روستای تیتکانلو به سر برد، در آن روزگار استاد با دوتار آشنایی مختصری داشت و به سبک قدیم دوتار می‌نواخت، از قضا مهمان ناآشنایی به خانۀ او می‌آید در حالیکه استاد یگانه مشغول نواختن بود، دوتار را از او گرفته کوک می‌کند، و یک مقام می‌نوازد، چنان که حسین یگانه دوتار زدن خود را فراموش می‌کند و این مهمان ناآشنا که پیرمردی بود خود را ‹جوزانی› معرفی می‌کند. محمد حسین یگانه در آن زمان اسم استاد جوزانی زیاد شنیده بود اما هیچوقت خودش را ندیده بود، همین دیدار باعث شد، یگانه به مدت سه ماه شاگرد استاد جوزانی شود و نواختن دوتار را ماهرانه و استادانه از او فرا گیرد. استاد علاوه بر نواختن دوتار دارای صدای گرم و رسایی بود بویژه وقتی ایشان در کار نمایشگری از قبیل: شبیه‌خوانی، هیاتهای مذهبی و ... همراهی می‌کرد. همچنین با هنر نقالی آشنایی کامل داشت و شاهنامۀ فردوسی را بخوبی می‌خواند. او دارای دو همسر و یازده فرزند است (8 پسر و 3 دختر)، او همچنین نواختن دوتار را به بچه‌های خود نیز آموخته است، تا این سنت در میان خانواده از بین نرود. از فرزندان او استاد محمد یگانه، موسی‌الرضا و حمیدرضا این هنر را دنبال کردند.

::استاد اسماعیل ستارزاده (اسماعیل بخشی) (Esmaele Satarzadeh)::

استاد اسماعیل ستارزاده فرزند تیمور از هنرمندان سرشناس صاحب سبک و تاثیرگذار در موسیقی شمال خراسان بود. او در سال 1306 شمسی در قوچان متولد شد و از همان دوران کودکی در محضر استادان هم عصر خود به فراگیری دوتار پرداخت. با توجه به صدای خوشی که خداوند به او عنایت کرده بود خوانندگی و نوازندگی را از پانزده سالگی آغاز و در سال 1338 فعالیتش را در رادیو مشهد شروع کرد و از این طریق به تهران و دیگر نقاط کشور برای اجرای برنامه اعزام گردید. حدود سی سال با رادیو و تلویزیون مشهد و تهران همکاری کرد. وی با توجه به استقبال مردم از موسیقی محلی و تنوع کار و تشویق استادان موسیقی به ساخت آهنگهای فولکلوریک که از آداب و رسوم مردم شمال خراسان سرچشمه می‌گرفت پرداخت. وی در سال 1342 به اتفاق گروهی هنرمند از سوی وزارت فرهنگ و هنر وقت به مدت دو و نیم ماه به میلان و رم سفر کرد و درآمد این سفر را به آسیب‌دیدگان سیل ناشی از شکستن سد بایونت اختصاص داد. این هنرمند با شصت سال سابقه هنری زنده کننده هنر فولکلوریک قوچان بود. استاد ستارزاده هرگز از دایره هنر اصیل خود قدمی فراتر نگذاشت و از استعداد خدادادی خویش در جهت ساخت شعر و آهنگهاى ملی و بومی منطقه سود جست. آهنگهای جان نثار، دختر قوچانی، شاه‌دوماد، دختر فراش‌باشی، دختر‌کرده، فاطمه سلطان، عشق چوپان، لیلا در واکن، گل‌اندام و بسیاری دیگر از جمله آثار ماندگار اوست.

 

::استاد اولیا قلی یگانه (اولیا قلی بخشی)::

متولد 1295 روستای خیرآباد درگز، از اولیا قلی چند اثر صوتی به جای مانده ‌است که با تار ابریشم نواخته، او یکی از نوازندگان صاحب سبک با گرایش به موسیقی ترکمنی بود که در منطقه‌ی مرزی بین کشور ایران و ترکمنستان اقامت داشت چه در ایران چه در ترکمنستان از او به عنوان یکی از بزرگان موسیقی دوتار یاد می‌شود. یگانه در سال 1358 در زادگاهش جان به جان آفرین تسلیم کرد.

 

 

 

 

 

::آی محمد یوسفی::

متولد 1302 روستای خیر آباد شهر درگز، بیش از شصت سال تجربه‌ی نوازندگی و خوانندگی به شیوه‌ی بخشی‌های شمال خراسان، داستانسرایی و نقل افسانه‌ها و آیین‌های قومی و منطقه‌ای، حفظ شیوه‌های هنری در ساز و آواز مرحوم اولیاقلی یگانه به عنوان برجسته‌ترین شاگرد او از جمله ویژگیهای منحصر استاد میباشند، آی محمد از معدود نوازندگانی است که هنوز با تار ابریشم می‌نوازد.

 

 

 

 

 

::استاد عباسقلی رنجبرى‌استخری‌نژاد::

وی متولد اُترآباد قوچان در سال 1310 می‌باشد. نواختن دوتار را نزد پدرش که او هم از شاگردان مرحوم سید‌محمد بخشی‌استخری بود آموخته است. عباسقلی رنجبر با لحجه‌ی کردی و ترکی آشنایی دارد. او در سال1370 به عنوان پدیده‌ی جشنواره‌ی موسیقی نواحی در کرمان معرفی شد.

 

 

 

 

 

 

 

::استاد غلامحسين افکارى::

 

ساکن شهر قوچان، به گفته‌ی خودش عمری بیش از صدسال دارد، از پیشکسوتان موسیقی خراسان می‌باشد همچنین از روایتگران معتبر داستانهای ترکی و کردی محسوب می‌شود و کتابهای ارزشمندی را در این زمینه حفظ کرده است.

 

 

 

 

 

 

 

::استاد علیرضا سلیمانی::

ساکن روستای علی‌آباد از توابع شهر قوچان، خواننده و نوازنده‌ی دوتار، موسیقی را از کودکی نزد پدرش استاد حاج قربان سلیمانی آموخت، از سال 1367 با حضور در جشنواره‌ی فجر در کنار پدر مطرح شد و هم‌اکنون به عنوان یکی از چهره‌های سرشناس موسیقی خراسان در سراسر جهان شناخته شده است.

 

 

 

 

 

 

 

::استاد محمد یگانه::

 

محمد یگانه متولد 1330 قوچان در خانواده‌ای هنرمند رشد کرد. او دوتار را نزد پدر آموخت و تحت تعلیم و سرپرستی او با تمرین و ممارست دائم توانست در زمره‌ی اساتید این هنر درآید. وی با گروهی از دوتارنوازان در جشنواره‌ی موسیقی فجر سالهای 67 و 68 به عنوان بهترین و منظم‌ترین گروه موسیقی برگزیده شدند. از آثار او می‌توان به کاست هرای اشاره کرد که در سال 68 به عنوان برترین اثر تولیدی سال انتخاب شد. یگانه در کشورهای سوئد، دانمارک، آلمان و ... به اجرای برنامه پرداخته است.

 

 

 

 

 

::احمد‌قلی احمدی::

متولد 1304 قوچان عتیق، به گفته‌ی خودش دوتار را از کودکی در محضر استاد و دایی خویش مرحوم خان‌محمد قیطاقی آموخته است. 60 سال بخشی‌گری در کارنامه‌ی هنری احمد‌قلی می‌درخشد و به نظر بسیاری از بزرگان موسیقی شمال خراسان، او یکی از بخشی‌های توانمند و با اصالت در روزگار خویش بوده است، استاد احمدی پس از حضور در همایش نعت خورشید ( تهران 1385) در راه بازگشت به منزلش، دار فانی را وداع گفت.

 

 

 

 

 

::علی غلامرضایی آلمه‌جوغی::

متولد 1315 روستای آلمه‌جوغ از توابع شهر قوچان، دوتارنوازی را نزد استادانی چون حسین یگانه، خان ‌محمد بخشی قیطاقی و علی اکبر بخشی بش‌آقاجی آموخته است، او از سال 1365 در جشنواره‌های مختلف حضور داشته است.

 

 

 

 

 

 

 

::رمضان سلمان بردرى::

متولد(1307) نوازنده‌ی دوتار کُرمانجی ساکن روستای بردر از توابع باجگیران قوچان از شاگردان مرحوم رحیم‌خان بخشی هُنامه‌ای شیروان.

 

 

 

 

 

 

 

 

::براتعلى يگانه::

ساکن روستای خیرآباد از توابع شهر درگز، دوتار را از کودکی در محضر پدرش مرحوم اولیا‌قلی یگانه آموخته شیوه‌ی نوازندگی‌اش متمایل به موسیقی ترکمن است با روایت داستانهای ترکی و ترکمنی در مجالس بخشی‌گری می‌کند و یکی از مدرسین خلف سبک اولیا‌قلی محسوب می‌شود او همچون پدرش در صورت نیاز دوتار را با تار ابریشم می‌نوازد.

 

 

 

 

 

::سعید تهرانی‌زاده::

متولد 1345، دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در شهر قوچان سپری کرده است در خانواده‌ای هنردوست رشد کرده و با استفاده از راهنمائیهای پدرش مرحوم شیرعلی تهرانی‌زاده از محضر استادان حاج حسین یگانه، احمدقلی احمدی و آی محمد یوسفی بهره‌مند شده است. از آخرین فعالیتهایش می‌توان به اجرای تک‌نوازی دوتار در کاست از خشت و خاک اشاره کرد.

 

 

 

 

 

::مسعود خضرى::

متولد 1345 شهر قوچان، به همراه برادرش حمید دوتار را از نوجوانی فرا گرفته و نزد استادان محمد یگانه و محمد رنجبر تلمذ نموده، از فعالیتهای او می‌توان به اجراهای متعدد با سیما بینا در فستیوالهای موسیقی اروپا اشاره کرد، ارائه‌ی چندین اثر صوتی و تصویری از دیگر فعالیتهای او می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

::سید حسن قدرتی::

متولد 1339 قوچان، فعالیت هنری خویش را از سال 1367 در محضر استاد محمدیگانه آغاز نمود. قدرتی در جشنواره‌های موسیقی متعددی از سالهای (68-69-71-...) در کسوت نوازنده‌ی دوتار حضور داشت. وی از رضا مروج به عنوان یکی دیگر از اساتیدش یاد می‌کند. همکاری در کنار استاد ستارزاده از دیگر افتخارات اوست. از آثار قدرتی می‌توان به اجراهای تصویری در شبکه‌ی سیمای خراسان و آلبوم موسیقی محلی قوچان که در سال 68منتشر شده اشاره کرد.

 

 

 

 

 

::رضا مروج::

ساکن شهر قوچان، از جمله نوازندگانی است که به ساخت و تولید آلات موسیقی اشتغال دارد، زبان مادری‌اش کرمانجی ‌است همچنین همراه نوازندگی به گویشهای ترکی و فارسی دری نیز می‌خواند، از دیگر مهارتهای او می‌توان به اجرای رقصهای کردی اشاره نمود.

 

 

 

 

 

 

 

::اسد‌الله راستگو::

ساکن شهر قوچان،  نوازنده‌ی دوتار، موسیقی را از جوانی فرا گرفته، سالها از اعضای گروه دوتارنوازان قوچان بود و در جشنواره‌های متعدد داخلی حضور داشت، در حال حاضر یکی از سازندگان برجسته‌ی دوتار محسوب می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

::حشمت طاهرى::

متولد 1346 قوچان، دوتار را از حمید خضری، جعفررحمانی، آی محمد یوسفی و علی گل‌افروز فرا گرفته، وی از علاقه‌مندان پژوهش در حوزه‌ی موسیقی خراسان می‌باشد، خود نیز در این زمینه فعالیتهایی در دست اقدام دارد.

 

 

 

 

 

 

 

::موسی‌الرضا یگانه::

ساکن شهر قوچان، فرزند مرحوم حسین یگانه. دوتار را نزد پدر آموخته و شیوه‌ی نوازندگی‌اش متاثر از پدر می‌باشد از سوابقش می‌توان به اجراهایی در جشنواره‌های منطقه‌ای اشاره کرد.

 

 

 

 

 

 

 

::بانو شیروانی (خواننده)::

ماه‌بانو عباسی (بانوشیروانی) متولد (1308) روستای ولی‌آباد، این بانوی هنرمند قوچانی که از صدای خوشی برخوردار بود بنا به اقتضای زمانی و مکانی با نام مستعار بانوشیروانی از سال 1348در رادیو مشهد اقدام به اجرای آوازهای کردی نمود. او درسال 1382 در شهر مشهد جان به جان آفرین تسلیم کرد.

 

 

 

 

 

 

 

::استاد احمد قلی احمدی::

گزارش دقيق و واقعي از هنرمند اصيل و استاد منحصر به فرد و گرانقدري همچون احمدقلي احمدي مستلزم شناخت و احاطه بر موسيقي و فرهنگ شمال خراسان (و حتي علم موسيقي به طور عام)از يك سو و شناخت و بررسي زوايا و ابعاد زندگي و شخصيت او از سوي ديگر است، لذا آنچه ميخوانيد از اين منظر و اعتبار، مبتني و محدود به بضاعت و جايگاه علمي و هنري و داشته هاي شخصي نگارنده است، نه لزوما در حد و شايستگي آن مرحوم.وي يكي از بزرگترين و اصيلترين بخشي از نسل تكرارناپذير در موسيقي و فرهنگ شمال خراسان بود كه ويژگيها و فاكتورهاي خاص جايگاه هنري ممتاز، رفيع، برجسته، منحصر به فرد و دست نيافتني را براي او رقم ميزند. نوازندگي دوتار و به عبارت صحيحتر«بخشي گري»را از كودكي(حدود 10 سالگي) به ميراث داري از دايي خود استاد فقيد مرحوم خانمحمد قيطاقي سرسلسله و استاد اكثر بخشيان بنام معاصر منطقه قوچان(همچون مرحوم حاج حسين يگانه، حاج قربان سليماني، مرحوم اسماعيل ستارزاده، مرحوم رستم جعفرآبادي و حاج غلامحسين و...)آغاز كرد.